‘Healing is killing’

 

Luanda Casella wil met Elektra Unbound het Griekse theaterstuk Elektra van Sophokles heropvoeren. Op het podium ontvouwt zich een auditie om de perfecte Elektra te vinden. Elektra wordt dus niet opgevoerd, en – spoiler alert – er wordt uiteindelijk geen kandidaat gekozen. Toch komen alle thema’s van Sophokles’ originele theaterstuk aan bod tijdens het auditieproces, geüpdatet naar onze hedendaagse tijd. Naast intergenerationeel trauma en de afwezigheid van de vader, wordt de moederhaat van Elektra voor Klytaimnestra geëxtrapoleerd en toegepast op het leven van alle kandidaten. Op een groot scherm dat fungeert als verteller is te lezen dat Bavo een gevallen kindster is, Abigail een schoonheidsverkiezingsmeisje was en Emma ‘niet zoals andere meisjes’ is. Ook wordt hun familiesituatie droogjes beschreven. De moeder van Bavo is een ‘icoon’ in de artistieke wereld, heeft een alcoholverslaving en verdwijnt van tijd tot tijd. De moeder van Abigail heeft haar dochter gedwongen tot sapkuren en botox. Toch blijken het strakke dieet en de discpline niet genoeg, haar moeder geeft uiteindelijk de voorkeur aan Abigail’s stiefzus. De moeder van Emma kan alles kopen en kopieert alle projecten van haar dochter op grotere schaal. Allemaal zijn ze getekend door een problematische moeder. De regisseur gelooft namelijk dat je het best kan spelen vanuit eigen ervaring. Doorheen de voorstelling zullen ze dat leed inzetten om zichzelf de rol toe te eigenen, zichzelf te verkopen aan de regisseur, gespeeld door Luanda Casella onder de naam Lua. 

 

Elektra Unbound gaat over moederschap. De voorstelling legt echter niet op hoe het moet, ‘moederen’, maar onderzoekt hoe het ‘moederen’ blijft nazinderen in volwassen kinderen. Het keert zich in die zin af van de myriade aan zelfhulp- en opvoedingsboeken die aan aarzelende moeders voorschrijven wat een perfecte opvoeding is. In elke Griekse tragedie onderstreept het leed van de personages dat leidt tot inconsequent gedrag en ambiguïteit, net hun menselijkheid. ‘Everybody is damaged’, declameert Emma zonder veel context tijdens haar auditie. Het zijn uitspraken zoals deze die het absurde en extravagante Elektra Unbound heel menselijk maken. Het gevoel dat we gewoon willen blijven zitten bij ons leed, bij ons verleden, bij de dingen die ons overkomen zijn en die we niet kunnen kiezen, zoals onze moeder, is heel herkenbaar. Hoe beïnvloedt die relatie tot onze moeder de rest van ons leven? In een van haar monologen spreekt Lua stellig het publiek aan: ‘We define ourselves by suffering […] Elektra is not suffering, she is grief itself.’ Elk van de personages in Elektra Unbound wordt gedefinieerd door hun problematische moeder. Ze verzwelgen zich in het leed dat de essentie van hun identiteit lijkt te worden. Ook Elektra voedt zichzelf met haar wraak, zoals heel duidelijk naar voren komt in de vertaling door Anne Carson die gedeeltelijk in de voorstelling wordt gebruikt. 

 

‘By dread things I am compelled. I know that. I see the trap closing. I know what I am. But while life is in me. I will not stop this violence. No. Oh my friends, Who is there to comfort me? Who understands? Leave me be, Let me go, Do not soothe me. This is a knot no one can untie. There will be no rest, There is no retrieval. No number exists for griefs like these.’

–– Elektra (2010), Anne Carson, vertaling naar Sophokles

De kandidaten van Elektra Unbound gooien hun moedercomplexen in de strijd om de hoofdrol te bemachtigen, maar misschien zijn ze net als Elektra gehecht geraakt aan hun eigen wraakzucht, aan hun eigen narratief, tot het hen volledig definiëert. Aan het einde van de voorstelling verliest elke kandidaat zich dan ook in die wraak. Op het grote scherm dat met geprojecteerde teksten fungeert als verteller, knippert de tekst ‘Healing is killing’. Dan verschijnt op het scherm de zin: ‘Now we can consider what comes after resentment’. Hoelang moeten we ruimte geven aan onze problematische moeders, hoeveel ruimte heeft het leed nodig om te tieren en te schreeuwen, voordat we voorbij kunnen aan die wraakgevoelens? Moeten we allemaal, zoals in de psychoanalyse vaak wordt gezegd, symbolisch onze eigen moeder vermoorden, om zelf vrij te kunnen zijn, om haar ook als mens te kunnen zien? Want ook de moeders in dit verhaal zijn mensen, met gebreken en leed. Lua verheerlijkt, verkoopt en gaat zelf ten onder aan het lijden in Elektra Unbound, maar onder die extravagantie schuilt een zeer herkenbaar menselijk gevoel: dat ons lijden ons leidt in het leven. Dit is geen pleidooi om allemaal in ons leed te verzwelgen, maar wel om het meer ruimte te geven, het misschien te laten tieren en schreeuwen, alvorens het te proberen op te lossen.